Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

ut Asclepiădes contendit

  • 1 contendo

    contendo, ĕre, tendi, tentum - tr. et intr. -    - voir contentus. - tr. - [st1]1 [-] tendre (avec force), raidir, bander (un arc).    - contendere tormenta telorum, Cic. Tusc. 2, 57: tendre les machines à lancer des traits.    - (fides) contenta nervis, Cic. Fin. 4, 75: (lyre) tendue au moyen de ses cordes.    - nervos contendere, Varr. L. 8, 63: tendre les muscles (faire effort). --- Cic. Fat. 21 ; Fam. 15, 14, 5.    - contendere vires, Lucr. 4, 989: tendre ses forces.    - ilia perpetuo risu contendere, Ov. A. A. 3, 285: se presser les côtes à cause d'un rire perpétuel.    - contendere animum in tales curas Ov. P. 1, 5, 11: tendre son esprit vers de telles occupations.    - qui cursum huc contendit suum, Plaut. Cist. 534: celui qui dirige vivement sa course ici. --- cf. Virg. En. 5, 834. [st1]2 [-] lancer [un trait, un javelot].    - Virg. En. 10, 521 ; Sil. 1, 323. [st1]3 [-] chercher à atteindre, à obtenir qqch, prétendre à.    - contendere honores, Varr. Men. 450: solliciter les charges.    - hic magistratus a populo summa ambitione contenditur, Cic. Verr. 2, 131: cette magistrature, on la sollicite du peuple avec les plus vives compétitions.    - cf. Cic. Lael. 39 ; Att. 1, 8, 10, etc.    - absol. contendere ab aliquo: solliciter qqn avec insistance.    - cf. Cic. Amer. 4 ; Planc. 12 ; Att. 6, 2, 10, etc.    - a me valde contendit de reditu in gratiam, Cic. Q. 3, 1, 15: il m'entreprend vivement pour une réconciliation.    - [avec ut, ne]:    - contendit ab eo, ut causam cognosceret, Cic. Verr. 1, 73: il le pressa d'instruire la cause.    - pro suo jure contendet, ne patiamini... Cic. Verr. 5, 2: comme c'est son droit, il vous demandera avec insistance de ne pas souffrir... Caes. BC. 3, 97, 1.    - [avec inf.]    - hoc non contendo... mutare animum, Cic. Q. 1, 1, 38: je ne prétends pas modifier un caractère.    - [avec prop. inf.] Vell. 2, 48, 1. [st1]4 [-] soutenir énergiquement, affirmer, prétendre.    - contendere aliquid: soutenir qqch. --- Cic. Off. 2, 71; Amer. 47, etc.    - contendere + prop. inf.: soutenir que.    - cf. Verr. 5, 19 ; Font. 1; Arch. 15 ; Sest. 107, etc.; Caes. BG. 6, 37, 7, etc.    - apud eos contendit falsa iis esse delata, Nep. Them. 7, 2: devant eux, il affirme qu'on leur a fait de faux rapports. [st1]5 [-] comparer.    - contendere leges, Cic. Inv. 2, 145: comparer les lois.    - contendere causas, Cic. Cat. 2, 25: comparer les partis en présence.    - contendere rem cum re, Cic. Agr. 2, 96 ; Inv. 2, 173: comparer une chose avec une autre.    - vetera et praesentia contendere, Tac. An. 13, 3: comparer le présent avec le passé.    - poét. avec dat. contendere rem rei, aliquem alicui. --- Lucil. 24 ; 277 ; Hor. Ep. 1, 10, 26; Aus. 160, 9; 419, 33. - intr. - [st1]6 [-] bander les ressorts, tendre son énergie, faire effort, se raidir.    - contendere lateribus, Cic. de Or. 1, 255: faire effort des poumons.    - contendere voce, Cic. Lig. 6, faire effort de la voix.    - contendere ad summam gloriam, Cic. Phil. 14, 32: tendre vers la gloire la plus haute.    - contendere ad ultimum animo, Cic. Mur. 65: tendre de toute son énergie vers le point le plus éloigné.    - avec inf. tranare contenderunt, Caes. BG. 1, 53, 2: ils s'efforcèrent de traverser à la nage.    - hunc locum duabus ex partibus oppugnare contendit, Caes. BG. 5, 21: il essaie d'attaquer ce lieu en deux endroits. --- Caes. BG. 3, 15; Cic. Q. Fr. 1, 1, 13, § 38.    - fugā salutem petere contenderunt, Caes. BG. 3, 15: ils cherchèrent leur salut dans la fuite.    - [avec ut, ne]:    - eos vidimus contendere ut... pervenirent, Cic. Verr. 5, 181: nous les avons vus s'efforcer de parvenir... Sest. 5 ; Phil. 9, 15, etc.    - remis contendit ut... Caes. BG. 5, 8, 2: il tente à force de rames de...    - ea ne fierent, contendit, Cic. Att. 12, 4, 2: il s'est opposé à cela de toutes ses forces.    - contende quaeso atque elabora, ut... Cic. Q. Fr. 1, 1, 14, § 42: travaillez, je vous prie, travaillez sans relâche à ce que...    - absol. vociferarer et, quantum maxime possem, contenderem, Cic. Fl. 16, 38: j'élèverais la voix, je m'expliquerais avec toute la véhémence dont je serais capable.    - non posse oculo quantum contendere Lynceus, Hor. Ep. 1, 1, 28: ne pas avoir la vue perçante de Lyncée (*ne pas pouvoir fixer des yeux). [st1]7 [-] marcher vivement, faire diligence, se hâter.    - quae res eum nocte una tantum itineris contendere coegit? Cic. Amer. 97: qu'est-ce qui le forçait à fournir une telle course en une seule nuit [faire un si long parcours]?    - in Italiam magnis itineribus contendit, Caes. BG. 1, 10, 3: il se porte vivement en Italie par grandes étapes. --- BG. 1, 7, 1; 4, 18, 2.    - [avec ad] BG. 2, 7, 3, etc...    - statim exanimatus ad aedes contendit, Cic. Verr. 1, 67: aussitôt il se hâte à perdre haleine vers la maison.    - avec inf.: Bibracte ire contendit, Caes. BG. 1, 23, 1: il se hâte d'aller à Bibracte. --- Caes. BG. 1, 10; Caes. BG. 4, 20.    - in provinciam reverti contendit, Caes. BG. 3, 6: il se hâta de retourner dans la province. --- Cic. Planc. 41, 97; Virg. En. 1, 158; Cic. Planc. 40, 96. [st1]8 [-] se mesurer, lutter, rivaliser.    - contendere cum aliquo, cum aliqua re: se mesurer avec qqn, avec qqch.    - Cic. Flacc. 5 ; Balb. 59 ; Mil. 68 ; Off. 1, 38 ; Nat. 3, 10, etc.    - contendere ingenio cum aliquo, Cic. Verr. 5, 174: rivaliser de talent avec qqn.    - contendere de aliqua re cum aliquo, Cic Sull. 83: lutter avec qqn pour qqch.    - contendere proelio, Caes. BG. 1, 48, 3: engager le combat (se mesurer dans un combat, combattre).    - contendere contra populum Romanum armis, Caes. BG. 2, 13, 3: se mesurer les armes à la main contre le peuple romain.    - contendere cum aliquo, Caes. BG. 1, 31, 6, etc.: se mesurer avec qqn.    - inter se de potentatu contendebant, Caes. BG. 1, 31, 4: ils luttaient entre eux pour la suprématie.    - contendere de honore, de dignitate, etc.: lutter pour les magistratures, pour les honneurs, etc. --- Cic. Mur. 21; Sull. 24, etc.    - poét. contendere alicui: rivaliser, lutter avec qqn.    - cf. Lucr. 3, 6 ; Prop. 1, 7, 3 ; 1, 14, 7 ; Sen. Nat. 1, 11, 2. [st1]9 [-] discuter.    - contendere cum aliquo de mittendis legatis, Caes. BC. 3, 90, 2: discuter avec qqn pour l'envoi d'une ambassade.
    * * *
    contendo, ĕre, tendi, tentum - tr. et intr. -    - voir contentus. - tr. - [st1]1 [-] tendre (avec force), raidir, bander (un arc).    - contendere tormenta telorum, Cic. Tusc. 2, 57: tendre les machines à lancer des traits.    - (fides) contenta nervis, Cic. Fin. 4, 75: (lyre) tendue au moyen de ses cordes.    - nervos contendere, Varr. L. 8, 63: tendre les muscles (faire effort). --- Cic. Fat. 21 ; Fam. 15, 14, 5.    - contendere vires, Lucr. 4, 989: tendre ses forces.    - ilia perpetuo risu contendere, Ov. A. A. 3, 285: se presser les côtes à cause d'un rire perpétuel.    - contendere animum in tales curas Ov. P. 1, 5, 11: tendre son esprit vers de telles occupations.    - qui cursum huc contendit suum, Plaut. Cist. 534: celui qui dirige vivement sa course ici. --- cf. Virg. En. 5, 834. [st1]2 [-] lancer [un trait, un javelot].    - Virg. En. 10, 521 ; Sil. 1, 323. [st1]3 [-] chercher à atteindre, à obtenir qqch, prétendre à.    - contendere honores, Varr. Men. 450: solliciter les charges.    - hic magistratus a populo summa ambitione contenditur, Cic. Verr. 2, 131: cette magistrature, on la sollicite du peuple avec les plus vives compétitions.    - cf. Cic. Lael. 39 ; Att. 1, 8, 10, etc.    - absol. contendere ab aliquo: solliciter qqn avec insistance.    - cf. Cic. Amer. 4 ; Planc. 12 ; Att. 6, 2, 10, etc.    - a me valde contendit de reditu in gratiam, Cic. Q. 3, 1, 15: il m'entreprend vivement pour une réconciliation.    - [avec ut, ne]:    - contendit ab eo, ut causam cognosceret, Cic. Verr. 1, 73: il le pressa d'instruire la cause.    - pro suo jure contendet, ne patiamini... Cic. Verr. 5, 2: comme c'est son droit, il vous demandera avec insistance de ne pas souffrir... Caes. BC. 3, 97, 1.    - [avec inf.]    - hoc non contendo... mutare animum, Cic. Q. 1, 1, 38: je ne prétends pas modifier un caractère.    - [avec prop. inf.] Vell. 2, 48, 1. [st1]4 [-] soutenir énergiquement, affirmer, prétendre.    - contendere aliquid: soutenir qqch. --- Cic. Off. 2, 71; Amer. 47, etc.    - contendere + prop. inf.: soutenir que.    - cf. Verr. 5, 19 ; Font. 1; Arch. 15 ; Sest. 107, etc.; Caes. BG. 6, 37, 7, etc.    - apud eos contendit falsa iis esse delata, Nep. Them. 7, 2: devant eux, il affirme qu'on leur a fait de faux rapports. [st1]5 [-] comparer.    - contendere leges, Cic. Inv. 2, 145: comparer les lois.    - contendere causas, Cic. Cat. 2, 25: comparer les partis en présence.    - contendere rem cum re, Cic. Agr. 2, 96 ; Inv. 2, 173: comparer une chose avec une autre.    - vetera et praesentia contendere, Tac. An. 13, 3: comparer le présent avec le passé.    - poét. avec dat. contendere rem rei, aliquem alicui. --- Lucil. 24 ; 277 ; Hor. Ep. 1, 10, 26; Aus. 160, 9; 419, 33. - intr. - [st1]6 [-] bander les ressorts, tendre son énergie, faire effort, se raidir.    - contendere lateribus, Cic. de Or. 1, 255: faire effort des poumons.    - contendere voce, Cic. Lig. 6, faire effort de la voix.    - contendere ad summam gloriam, Cic. Phil. 14, 32: tendre vers la gloire la plus haute.    - contendere ad ultimum animo, Cic. Mur. 65: tendre de toute son énergie vers le point le plus éloigné.    - avec inf. tranare contenderunt, Caes. BG. 1, 53, 2: ils s'efforcèrent de traverser à la nage.    - hunc locum duabus ex partibus oppugnare contendit, Caes. BG. 5, 21: il essaie d'attaquer ce lieu en deux endroits. --- Caes. BG. 3, 15; Cic. Q. Fr. 1, 1, 13, § 38.    - fugā salutem petere contenderunt, Caes. BG. 3, 15: ils cherchèrent leur salut dans la fuite.    - [avec ut, ne]:    - eos vidimus contendere ut... pervenirent, Cic. Verr. 5, 181: nous les avons vus s'efforcer de parvenir... Sest. 5 ; Phil. 9, 15, etc.    - remis contendit ut... Caes. BG. 5, 8, 2: il tente à force de rames de...    - ea ne fierent, contendit, Cic. Att. 12, 4, 2: il s'est opposé à cela de toutes ses forces.    - contende quaeso atque elabora, ut... Cic. Q. Fr. 1, 1, 14, § 42: travaillez, je vous prie, travaillez sans relâche à ce que...    - absol. vociferarer et, quantum maxime possem, contenderem, Cic. Fl. 16, 38: j'élèverais la voix, je m'expliquerais avec toute la véhémence dont je serais capable.    - non posse oculo quantum contendere Lynceus, Hor. Ep. 1, 1, 28: ne pas avoir la vue perçante de Lyncée (*ne pas pouvoir fixer des yeux). [st1]7 [-] marcher vivement, faire diligence, se hâter.    - quae res eum nocte una tantum itineris contendere coegit? Cic. Amer. 97: qu'est-ce qui le forçait à fournir une telle course en une seule nuit [faire un si long parcours]?    - in Italiam magnis itineribus contendit, Caes. BG. 1, 10, 3: il se porte vivement en Italie par grandes étapes. --- BG. 1, 7, 1; 4, 18, 2.    - [avec ad] BG. 2, 7, 3, etc...    - statim exanimatus ad aedes contendit, Cic. Verr. 1, 67: aussitôt il se hâte à perdre haleine vers la maison.    - avec inf.: Bibracte ire contendit, Caes. BG. 1, 23, 1: il se hâte d'aller à Bibracte. --- Caes. BG. 1, 10; Caes. BG. 4, 20.    - in provinciam reverti contendit, Caes. BG. 3, 6: il se hâta de retourner dans la province. --- Cic. Planc. 41, 97; Virg. En. 1, 158; Cic. Planc. 40, 96. [st1]8 [-] se mesurer, lutter, rivaliser.    - contendere cum aliquo, cum aliqua re: se mesurer avec qqn, avec qqch.    - Cic. Flacc. 5 ; Balb. 59 ; Mil. 68 ; Off. 1, 38 ; Nat. 3, 10, etc.    - contendere ingenio cum aliquo, Cic. Verr. 5, 174: rivaliser de talent avec qqn.    - contendere de aliqua re cum aliquo, Cic Sull. 83: lutter avec qqn pour qqch.    - contendere proelio, Caes. BG. 1, 48, 3: engager le combat (se mesurer dans un combat, combattre).    - contendere contra populum Romanum armis, Caes. BG. 2, 13, 3: se mesurer les armes à la main contre le peuple romain.    - contendere cum aliquo, Caes. BG. 1, 31, 6, etc.: se mesurer avec qqn.    - inter se de potentatu contendebant, Caes. BG. 1, 31, 4: ils luttaient entre eux pour la suprématie.    - contendere de honore, de dignitate, etc.: lutter pour les magistratures, pour les honneurs, etc. --- Cic. Mur. 21; Sull. 24, etc.    - poét. contendere alicui: rivaliser, lutter avec qqn.    - cf. Lucr. 3, 6 ; Prop. 1, 7, 3 ; 1, 14, 7 ; Sen. Nat. 1, 11, 2. [st1]9 [-] discuter.    - contendere cum aliquo de mittendis legatis, Caes. BC. 3, 90, 2: discuter avec qqn pour l'envoi d'une ambassade.
    * * *
        Contendo, contendis, contendi, contensum et contentum, contendere. Tendre ou Estendre.
    \
        Contendere poplitem. Horat. Estendre, ou roidir bien fort le jarret.
    \
        Contendere vincla. Virgil. Estraindre, Serrer bien fort.
    \
        Contendere tormenta. Cic. Tendre, Bender comme un arc, ou arbaleste, ou semblable.
    \
        Contendere animum. Ouid. Employer la force de son esprit.
    \
        Contendere, proficisci. Caesar, Ad eos contendit. Il tire et va droict à eulx.
    \
        Contendere cursum aliquo. Plaut. Dresser sa course vers quelque lieu.
    \
        Contendere iter constitutum. Caesar. Aller le chemin qu'on a entreprins, Poursuyvre son chemin.
    \
        Contendit Romam. Sallust. Il va droict à Rome.
    \
        Contendere magnis itineribus in Italiam. Caesar. Aller à grandes journees droict en Italie.
    \
        In orbem diuersum fama contendere. Ouid. Aller par bruit et renommee jusques aux pais loingtains, Avoir grand bruit et renommee en loingtain pais.
    \
        Contendere agmen. Curt. Mener hastivement.
    \
        Contendere. Virgil. Tascher de tout son povoir.
    \
        Animo contendere. Cic. S'efforcer de tout son esprit.
    \
        Contendere omnibus neruis. Cic. S'efforcer de toute sa puissance, S'esvertuer.
    \
        Contendere neruos in re aliqua. Cic. Employer toute sa force.
    \
        Contendere rectis studiis ad magna. Cic. Tascher de parvenir à grande chose.
    \
        Frustra contendere. Virgil. S'efforcer en vain.
    \
        Contendere aliquid ab aliquo. Cic. Presser aucun de quelque chose, Luy demander affectueusement, Insister merveilleusement.
    \
        Omni studio a te mi Brute contendo, vt Ciceronem meum ne dimittas. Cic. Je te requiers le plus affectueusement que je puis, que, etc.
    \
        Quantum potero, voce contendam, vt hoc Pop. Rom. exaudiat. Cic. Je crieray tant que je pourray.
    \
        Vt Asclepiades contendit. Cels. Comme Asclepiades dit et afferme, ou Defend et soustient, ou Contend.
    \
        Contendere, Certure: vt Contendere aduersus aliquem. Cic. Se debatre contre aucun, Contendre, Estriver.
    \
        Contendunt verbis inter se, non pugnis. Cic. Ils estrivent.
    \
        Si causa cum causa contenderet. Cic. S'il n'estoit question que de regarder le merite des causes.
    \
        Contendere ciuiliter. Cic. Avoir different et contention avec aucun et le desmesler par justice, comme doibvent faire citoyens les uns avec les autres.
    \
        Nec cedere vult, nec contendere. Quintil. Il ne veult ne plaider ne payer. Bud.
    \
        Contendere de honore. Cic. Estre en debat ou different de l'honneur.
    \
        Contendere bello cum aliquo. Virgil. Quand deux s'entrefont la guerre. \ Cursu contendere. Ouid. A qui courra le mieulx.
    \
        Contendere summo iure. Cic. Traicter aucun en justice et à la rigueur.
    \
        Contendere iurgio cum aliquo. Cic. Tanser à aucun, Estriver contre aucun.
    \
        Lite de re aliqua contendere. Quintil. Plaider pour quelque chose.
    \
        Ludo contendere cum aliquo. Virgil. Jouer à luy ou contre luy.
    \
        Marte contendere. Virgil. Combatre.
    \
        Contendere muneribus cum aliquo. Martial. A qui fera plus de dons et de presens.
    \
        Pedibus contendere cum aliquo. Ouid. A qui courra le plus viste.
    \
        Pignore aliquo contendere. Catul. Gager, Faire gageure.
    \
        Sacramento contendere. Cic. Faire gageure judiciaire à l'encontre d'aucun à la facon ancienne.
    \
        Verbis contendere. Ouid. Estriver de parolles.
    \
        Contendere omnia. Cic. Ne laisser rien passer sur quoy on ne s'arreste et qu'on ne debatte.
    \
        Contendere duos. Tacit. Les mettre teste à teste l'un contre l'autre à qui gaignera la victoire.
    \
        Contendere rem aliquam cum alia. Apuleius. Comparer une chose à l'autre, Faire comparaison d'une chose à l'autre.
    \
        Magistratus a populo summa ambitione contenditur. Cic. L'office est demandé au peuple par grande brigue.

    Dictionarium latinogallicum > contendo

  • 2 contendo

    con-tendo, tendī, tentum, ere, anspannen, I) eig.: a) übh.: muscipula, aufstellen, Lucil. fr.: tenacia vincla, Verg.: arcum, spannen, Verg. u.a.: ballistas lapidum et reliqua tormenta telorum c. atque adducere vehementer, Cic. – c. oculos, Comic. inc. fr.: sua perpetuo c. ilia risu, ausdehnen, Ov.: u. so membrum in diversa (nach verschiedenen Richtungen hin), Cels. – b) prägn.: α) ein Saiten-instrument anspannend stimmen, ut in fidibus plurimis si nulla earum ita contenta nervis sit, ut concentum servare possit, omnes aeque incontentae sint, sic etc., Cic. de fin. 4, 75. – β) ein Geschoß mit straff angezogenem Bogen od. Arme auf den Gegner hinrichten, zielen, arcu contenta parato tela tenens, Verg.: contenta tela (Ggstz. languida), Lucan.: sagittas c. nervo, Sil.: nervo equino c. telum, Verg. – aërias telum (Pfeil) c. in auras, Verg.: Mago (auf M.) procul infensam c. hastam, Verg. – γ) eine Brücke schlagen, Hellesponto pontem in alto, Enn. ann. 371.

    II) übtr.: A) im allg.: seine körperl. od. geistigen Kräfte od. sich anspannen, d.i. anstrengen 1) die Körperkräfte, a) übh.: α) tr.: c. summas vires de palma (um den (Siegespreis, v. Rosse), Lucr.: c. se (v. den Augen), Lucr. – β) intr. contendere = sich anstrengen, seine Kräfte aufbieten, gew. m. Abl. (mit), voce, Cels.: lateribus aut clamore, Cic.: multis funibus, Caes.: vi, Gewalt anwenden, es (den Übergang) erzwingen, Caes.: u. m. allg. Acc., quantum coniti animo potes, quantum labore contendere, si discendi labor (eine körperliche Anstrengung) est potius, quam voluptas, tantum fac ut efficias, Cic. – mit folg. ut u. Konj., qui stadium currit, eniti et contendere debet quam maxime possit, ut vincat, Cic.: quantum potero voce contendam, ut populus hoc Romanus exaudiat, Cic.: remis contendit, ut eam partem insulae caperet, quā etc., Caes. – m. folg. Infin., fugā salutem petere contenderunt, Caes.: hunc (locum) duabus ex partibus oppugnare contendit, Caes.: vide ne, dum ad cacumen pervenire contendis, cum ipsis ramis, quos comprehenderis, decĭdas, Curt.

    b) sich anstrengen, einen Weg, Marsch wohin auszuführen, m. allg. Acc. der Wegstrecke, nocte unā tantum itineris, Cic. Rosc. Am. 97: tandem, si operae est, contendite viam, macht euch auf den Weg, Symm. ep. 1, 8 in. – m. Acc. der Tätigkeit, rectā plateā c. cursum huc suom, Plaut. cist. 534. – m. Ang. des Ziels der Tätigkeit im Infin., sich beeilen, Bibracte ire contendit, Caes.: in Britanniam proficisci contendit, Caes.: proxima litora cursu contendunt petere, Verg.: iter a Vibone Brundisium terrā (zu L.) petere contendi, Cic. – m. Ang. des Ortszieles wohin? durch Advv., od. durch Praepp., od. durch bl. Acc. loc., wohin schleunigst aufbrechen, -reisen, -mar schieren, -rücken (vorrücken), wohin eilen, quo contenderat, pervenit, Nep.: u. (im Bilde) si potuissemus, quo contendimus, pervenire, Cic.: huc magno cursu contenderunt, Caes.: in Italiam magnis itineribus, Caes.: ad Rhenum finesque Germanorum, Caes.: inde ad Amanum, Cic.: ad hostes, ad hostium castra, Caes.: per Armeniam in hostes, Aur. Vict.: per fines Haeduorum in Lingones, Caes.: Lacedaemonem, Nep.: equo admisso Teanum, Val. Max.: Tarentum ad Heraclidem Ponticum, Varr. fr.: domum, Caes.

    2) die Geisteskräfte usw. anstrengen, a) übh.: α) tr.: quo se contendit dira lubido, Lucr.: c. animum tales in curas, Ov. – m. in u. Abl., onus dignum, in quo omnes nervos aetatis industriaeque meae contenderem, Cic. – mit folg. ut od. ne u. Konj., contendit omnes nervos Chrysippus, ut persuadeat etc., Cic.: ut omnes tuos nervos in eo contendas, ne quid mihi ad hanc provinciam... temporis prorogetur, Cic. – β) intr. contendere, sich anstrengen, Anstrengungen machen, seine Kräfte aufbieten, etw. erstreben, auf etw. hinarbeiten, nach etw. ringen, absol., et illos quidem contendere, eniti; hos quiescere, remitti, Plin. ep.: c. dolis et fallaciis (Ggstz. verā viā niti), Sall. – m. allg. Acc., id sibi contendendum... existimabat, Caes.: quod plurimis locis perorationes nostrae voluisse nos atque animo contendisse declarant, Cic.: tantum contendere in re publica, quantum probare civibus tuis possis, Cic.: eadem c. (gleiche Anstr. machen) in tribunatu, Cic. – m. folg. ut od. ne u. Konj., seine Kräfte aufbieten, dahin streben, darauf hinarbeiten, ob eam causam contendi, ut plura dicerem, Cic.: contende quaeso atque elabora, non modo ut... sed etiam ut etc., Cic.: cupidissime c., ut etc., Cic.: contendebat, ne a rebus gestis eius decederet, Iustin. – durch Infin., omnibus precibus petere contendit, ut etc., Caes. – m. ad u. Akk., losstreben auf usw., eifrig streben, -ringen nach usw., ad salutem, Caes.: ad victoriam, Auct. b. Hisp.: maximis laboribus et periculis ad summam laudem gloriamque, Cic.: ad ultimum animo, Cic.: ad ea rectis studiis, Cic.

    b) sich anstrengen, etw. zu erlangen, auf etw. bestehen, auf etw. dringen, etwas dringend verlangen, dringend um etw. anliegen, α) absol.: a quo facile, si contenderis, impetrare possis, ut etc., Q. Cic.: cum illi pertinaciter contenderent (darauf bestanden), Suet. – β) mit Acc.: c. honores, Varr. fr.: neque ego nunc hoc contendo...; sed te illud admoneo, ut etc., Cic. – hoc a te ita contendo, ut in eo fortunas meas positas putem, ich dringe in dieser Beziehung so ernstlich in dich, weil ich glaube, daß usw., Cic.: non erat causa, cur hoc tempore aliquid a te contenderem, Cic.: nihil ab ipso invito contendere, Cic. – propter magnitudinem potestatis hic magistratus a populo summā ambitione contenditur etc., Cic. – γ) mit de u. Abl.: ab alqo valde de reditu in gratiam, Cic.: a magistris de proferendo die, Cic.: unum instare de indutiis vehementissimeque contendere, Caes. – δ) m. folg. ut od. ne u. Konj., m. vorhergeh. allg. Acc. Pron. u. ohne diesen: non minus se id contendere et laborare, ne ea, quae dixissent, enuntiarentur, quam uti ea, quae vellent, impetrarent, Caes.: contendunt, ut ipsis summa imperii tradatur, Caes.: gratiā contendimus et rogando, ut istis te molestiis laxes, Luccei. in Cic. ep.: contendit a Pythio ut venderet, dringt in P., Cic.: vehementer ab alqo c., ut etc., Cic.: plurimis verbis ab alqo c., ut etc., Cic.: omni studio ab aliquo c., ut etc., Cic.: ab alqo petere et summe c., ut etc., Cic.: omni opere c., ut etc., Suet.: a militibus c., ne etc., Caes.: magno opere, ne etc., Suet. – ε) mit folg. Infin. nach vorhergeh. allg. Acc. Pron.: neque ego nunc hoc contendo, quod fortasse... iam in nostra aetate difficile est, mutare animum, sed etc., Cic. ad Q. fr. 1, 1, 13. § 38. – ζ) m. folg. Acc. u. Infin.: qui a Caesare dimittendos (esse) exercitus contendebant, Vell. 2, 48, 1.

    c) sich anstrengen, eine Behauptung durchzusetzen, auf etw. bestehen, etw. fest behaupten, fest versichern, fest erklären, m. folg. Acc. u. Infin., bei vorhergeh. allg. Acc. u. ohne diesen, sic ego hoc contendo, me tibi ipsi adversario cuiuscumque tribus rationem poposceris redditurum, Cic.: vociferarer et quantum maxime possem contenderem... totius testimonii fictam audaciam manifesto comprehensam atque oppressam esse, Cic.: contendentes numquam eam urbem fuisse ex Triphylia, Liv.: cum M. Cato moriendum ante, quam ullam condicionem civis accipiendam rei publicae contenderet, Vell.: ausim contendere nullum te melius, aeque bene vix unum aut alterum collocasse, Plin. ep. – m. apud u. Akk., apud eos contendit falsa esse delata, Nep. Them. 7, 2. – m. pro u. Abl., illud alterum pro me maioribusque meis contendere ausim, nihil nos, quod incommodum plebi esset, scientes fecisse, Liv. 6, 40, 5. – in der Parenthese ganz absol., ut Asclepiades contendit, Cels. 1. praef. p. 3, 28 D.

    3) (als v. intr.) sich ausdehnen, sich erstrecken, von Ortl. usw., haec patulum vallis contendit in orbem, Calp. ecl. 7, 30 (al. concedit): Cappadocum gens usque ad Cyrresticam eius regionem parte suā, quae vocatur Cataonia, contendit, Plin. 6, 24.

    B) insbes., einem andern gegenüber sich anstrengen, 1) intr. od. mit allg. Acc. = als Gegner sich jmdm. gegenüber anstrengen obzusiegen, mit jmd. sich messen, sich in einen Streit (Wettstreit) einlassen, anbinden, streiten (sich herumstreiten), kämpfen, gegen jmd. od. etw. ankämpfen, bei Ang. womit? mit Abl.; bei Ang. mit wem? m. cum u. Abl., od. m. inter u. Akk., od. poet. m. bl. Dat.; bei Ang.gegen wen? mit contra od. adversus u. Akk.; bei Ang. wofür? m. pro u. Abl.; bei Ang. worüber? m. de u. Abl.; bei Ang. weswegen? m. propter u. Akk., a) v. eig. Kampfe, inimicā mente, Nep.: magis virtute quam dolo, Caes.: proelio, Caes. – cum barbaro, Nep.: cum victore, Hor. u. Caes., v. Gladiator, Plin. ep.: proelio uno cum Latino Volscoque, Liv.: parvulis proeliis cum nostris, Caes.: semel atque iterum armis cum alqo, Caes.: summis copiis cum alqo, Caes.: cum magnis legionibus parvā manu, Sall.: cum Sequanis bello, Caes.: u. (unpers.) proelio equestri inter duas acies contendebatur, Caes. – c. contra alcis copias, Auct. b. Afr.: contra Paridem, Verg.: contra populum Rom. armis, Caes.: contra saevum monstrum, Catull. – se didicisse adversus vires hostium, non adversus calamitates contendere, Iustin. – c. pro vitulis contra leones (v. Stieren), Cic. – c. de regno aequo Marte, Curt. – b) v. Wettkampfe im Ringen, Laufen usw., quoad stans complecti posset atque contendere, Nep. – inter coaequales c. aut equo aut cursu aut viribus, Iustin. – c. rapido cursu, Verg.: cum alqo c. pedibus, Ov. – poet. m. Dat. (s. Passerat. Prop. 1, 7, 3), quid enim contendat hirundo cygnis? Lucr.: c. Homero, Prop.: c. Latio, Claud. – c) v. polit. Wettkampf, Kampf, c. cum alqo od. inter se de principatu, Nep. u. Caes.: cum alqo de honore regni, Nep.: de potentatu inter se multos annos, Caes.: gratiā cum libenter pro homine sibi coniunctissimo, tum acriter contra factionem et potentiam paucorum, Hirt. b. G. – d) v. Kampfe mit Worten usw., sich messen, sich streiten, sich herumstreiten, rechten, es durchzusetzen suchen, cum Libone de mittendis legatis contendisse, Caes.: quodsi duriorem te eius miserae et afflictae fortunae praebes, non contendam ego adversus te, Anton. in Cic. ep.: m. allg. Acc. zur Ang. worüber? nec cum Appio, transactā re, quod contenderent (worüber sie Streit anfangen konnten) fuit, Liv. – bes. gerichtlich, c. inimicissime atque infestissime, Cic.: vulgari et pervagatā declamatione, Cic.: u. (unpers.) si contra verbis et litteris et, ut dici solet, summo iure contenditur, Cic. – c. cum alqo iurgio, Cic.: cum alqo interdicto, Cic.: cum alqo sacramento, s. sacrāmentum. – translatio non habet quaestionem, de qua contendit orator, sed propter quam contendit, Quint. – c. de bonis alcis, Val. Max.: u. (unpers.) de his lite contenditur, Quint. – cum improbissimis heredibus de paternis bonis c. apud centum viros, Val. Max. – m. allg. Acc. zur Ang. worin? tamenne vereris, ut possis haec contra Hortensium contendere? dich auch darin mit H. messen? Cic. Quinct. 78. – e) v. Wetteifer im Bieten, wetteifern, um die Wette bieten, is liceri non destitit; illi, quoad videbatur ferri aliquo modo posse, contenderunt, Cic. Verr. 3, 99. – f) von jedem Sich-Messen mit phys. od. geistigen Kräften, neque inter se contendant viribus (animae), Lucr.: c. contra vim gravitatemque morbi, Cic.: patĕre igitur rationem meam cum tua ratione contendere (sich messen), Cic.: quis enim erat qui non videret humilitatem cum dignitate et amplitudine contendere? Cic. – m. allg. Acc., sic enim est faciendum, ut contra universam naturam nihil contendamus, in keiner Sache ankämpfen, Cic.

    2) zwei Dinge miteinander od. eine Sache mit einer andern zur Vergleichung sich messen lassen, vergleichen, ipsas causas, quae inter se confligunt, Cic.: leges, Cic.: vetera et praesentia, Tac. – m. cum u. Abl., quicquid tu contra dixeris, id cum defensione nostra contendito; ita facillime causa Sex. Roscii cum tua conferetur, Cic.: vitam suam Atticam cum istac rusticana, Caecil. com. fr.: annales nostros cum scriptura eorum, qui etc., Tac. – mit ad (an, gegen) u. Akk., vim suam ad maiestatem viri, Acc. tr. 648. – poet. m. bl. Dat. (wem? = mit), Aquinatem fucum Sidonio ostro, Hor.: se Frontoni, Auson.

    lateinisch-deutsches > contendo

  • 3 contendo

    con-tendo, tendī, tentum, ere, anspannen, I) eig.: a) übh.: muscipula, aufstellen, Lucil. fr.: tenacia vincla, Verg.: arcum, spannen, Verg. u.a.: ballistas lapidum et reliqua tormenta telorum c. atque adducere vehementer, Cic. – c. oculos, Comic. inc. fr.: sua perpetuo c. ilia risu, ausdehnen, Ov.: u. so membrum in diversa (nach verschiedenen Richtungen hin), Cels. – b) prägn.: α) ein Saiten-instrument anspannend stimmen, ut in fidibus plurimis si nulla earum ita contenta nervis sit, ut concentum servare possit, omnes aeque incontentae sint, sic etc., Cic. de fin. 4, 75. – β) ein Geschoß mit straff angezogenem Bogen od. Arme auf den Gegner hinrichten, zielen, arcu contenta parato tela tenens, Verg.: contenta tela (Ggstz. languida), Lucan.: sagittas c. nervo, Sil.: nervo equino c. telum, Verg. – aërias telum (Pfeil) c. in auras, Verg.: Mago (auf M.) procul infensam c. hastam, Verg. – γ) eine Brücke schlagen, Hellesponto pontem in alto, Enn. ann. 371.
    II) übtr.: A) im allg.: seine körperl. od. geistigen Kräfte od. sich anspannen, d.i. anstrengen 1) die Körperkräfte, a) übh.: α) tr.: c. summas vires de palma (um den (Siegespreis, v. Rosse), Lucr.: c. se (v. den Augen), Lucr. – β) intr. contendere = sich anstrengen, seine Kräfte aufbieten, gew. m. Abl. (mit), voce, Cels.: lateribus aut clamore, Cic.: multis funi-
    ————
    bus, Caes.: vi, Gewalt anwenden, es (den Übergang) erzwingen, Caes.: u. m. allg. Acc., quantum coniti animo potes, quantum labore contendere, si discendi labor (eine körperliche Anstrengung) est potius, quam voluptas, tantum fac ut efficias, Cic. – mit folg. ut u. Konj., qui stadium currit, eniti et contendere debet quam maxime possit, ut vincat, Cic.: quantum potero voce contendam, ut populus hoc Romanus exaudiat, Cic.: remis contendit, ut eam partem insulae caperet, quā etc., Caes. – m. folg. Infin., fugā salutem petere contenderunt, Caes.: hunc (locum) duabus ex partibus oppugnare contendit, Caes.: vide ne, dum ad cacumen pervenire contendis, cum ipsis ramis, quos comprehenderis, decĭdas, Curt.
    b) sich anstrengen, einen Weg, Marsch wohin auszuführen, m. allg. Acc. der Wegstrecke, nocte unā tantum itineris, Cic. Rosc. Am. 97: tandem, si operae est, contendite viam, macht euch auf den Weg, Symm. ep. 1, 8 in. – m. Acc. der Tätigkeit, rectā plateā c. cursum huc suom, Plaut. cist. 534. – m. Ang. des Ziels der Tätigkeit im Infin., sich beeilen, Bibracte ire contendit, Caes.: in Britanniam proficisci contendit, Caes.: proxima litora cursu contendunt petere, Verg.: iter a Vibone Brundisium terrā (zu L.) petere contendi, Cic. – m. Ang. des Ortszieles wohin? durch Advv., od. durch Praepp., od. durch bl. Acc. loc., wohin schleunigst aufbrechen, -reisen, -mar-
    ————
    schieren, -rücken (vorrücken), wohin eilen, quo contenderat, pervenit, Nep.: u. (im Bilde) si potuissemus, quo contendimus, pervenire, Cic.: huc magno cursu contenderunt, Caes.: in Italiam magnis itineribus, Caes.: ad Rhenum finesque Germanorum, Caes.: inde ad Amanum, Cic.: ad hostes, ad hostium castra, Caes.: per Armeniam in hostes, Aur. Vict.: per fines Haeduorum in Lingones, Caes.: Lacedaemonem, Nep.: equo admisso Teanum, Val. Max.: Tarentum ad Heraclidem Ponticum, Varr. fr.: domum, Caes.
    2) die Geisteskräfte usw. anstrengen, a) übh.: α) tr.: quo se contendit dira lubido, Lucr.: c. animum tales in curas, Ov. – m. in u. Abl., onus dignum, in quo omnes nervos aetatis industriaeque meae contenderem, Cic. – mit folg. ut od. ne u. Konj., contendit omnes nervos Chrysippus, ut persuadeat etc., Cic.: ut omnes tuos nervos in eo contendas, ne quid mihi ad hanc provinciam... temporis prorogetur, Cic. – β) intr. contendere, sich anstrengen, Anstrengungen machen, seine Kräfte aufbieten, etw. erstreben, auf etw. hinarbeiten, nach etw. ringen, absol., et illos quidem contendere, eniti; hos quiescere, remitti, Plin. ep.: c. dolis et fallaciis (Ggstz. verā viā niti), Sall. – m. allg. Acc., id sibi contendendum... existimabat, Caes.: quod plurimis locis perorationes nostrae voluisse nos atque animo contendisse declarant, Cic.: tantum contendere in re publica, quantum probare civi-
    ————
    bus tuis possis, Cic.: eadem c. (gleiche Anstr. machen) in tribunatu, Cic. – m. folg. ut od. ne u. Konj., seine Kräfte aufbieten, dahin streben, darauf hinarbeiten, ob eam causam contendi, ut plura dicerem, Cic.: contende quaeso atque elabora, non modo ut... sed etiam ut etc., Cic.: cupidissime c., ut etc., Cic.: contendebat, ne a rebus gestis eius decederet, Iustin. – durch Infin., omnibus precibus petere contendit, ut etc., Caes. – m. ad u. Akk., losstreben auf usw., eifrig streben, -ringen nach usw., ad salutem, Caes.: ad victoriam, Auct. b. Hisp.: maximis laboribus et periculis ad summam laudem gloriamque, Cic.: ad ultimum animo, Cic.: ad ea rectis studiis, Cic.
    b) sich anstrengen, etw. zu erlangen, auf etw. bestehen, auf etw. dringen, etwas dringend verlangen, dringend um etw. anliegen, α) absol.: a quo facile, si contenderis, impetrare possis, ut etc., Q. Cic.: cum illi pertinaciter contenderent (darauf bestanden), Suet. – β) mit Acc.: c. honores, Varr. fr.: neque ego nunc hoc contendo...; sed te illud admoneo, ut etc., Cic. – hoc a te ita contendo, ut in eo fortunas meas positas putem, ich dringe in dieser Beziehung so ernstlich in dich, weil ich glaube, daß usw., Cic.: non erat causa, cur hoc tempore aliquid a te contenderem, Cic.: nihil ab ipso invito contendere, Cic. – propter magnitudinem potestatis hic magistratus a populo summā ambitione contenditur etc., Cic. – γ) mit
    ————
    de u. Abl.: ab alqo valde de reditu in gratiam, Cic.: a magistris de proferendo die, Cic.: unum instare de indutiis vehementissimeque contendere, Caes. – δ) m. folg. ut od. ne u. Konj., m. vorhergeh. allg. Acc. Pron. u. ohne diesen: non minus se id contendere et laborare, ne ea, quae dixissent, enuntiarentur, quam uti ea, quae vellent, impetrarent, Caes.: contendunt, ut ipsis summa imperii tradatur, Caes.: gratiā contendimus et rogando, ut istis te molestiis laxes, Luccei. in Cic. ep.: contendit a Pythio ut venderet, dringt in P., Cic.: vehementer ab alqo c., ut etc., Cic.: plurimis verbis ab alqo c., ut etc., Cic.: omni studio ab aliquo c., ut etc., Cic.: ab alqo petere et summe c., ut etc., Cic.: omni opere c., ut etc., Suet.: a militibus c., ne etc., Caes.: magno opere, ne etc., Suet. – ε) mit folg. Infin. nach vorhergeh. allg. Acc. Pron.: neque ego nunc hoc contendo, quod fortasse... iam in nostra aetate difficile est, mutare animum, sed etc., Cic. ad Q. fr. 1, 1, 13. § 38. – ζ) m. folg. Acc. u. Infin.: qui a Caesare dimittendos (esse) exercitus contendebant, Vell. 2, 48, 1.
    c) sich anstrengen, eine Behauptung durchzusetzen, auf etw. bestehen, etw. fest behaupten, fest versichern, fest erklären, m. folg. Acc. u. Infin., bei vorhergeh. allg. Acc. u. ohne diesen, sic ego hoc contendo, me tibi ipsi adversario cuiuscumque tribus rationem poposceris redditurum, Cic.: vociferarer et
    ————
    quantum maxime possem contenderem... totius testimonii fictam audaciam manifesto comprehensam atque oppressam esse, Cic.: contendentes numquam eam urbem fuisse ex Triphylia, Liv.: cum M. Cato moriendum ante, quam ullam condicionem civis accipiendam rei publicae contenderet, Vell.: ausim contendere nullum te melius, aeque bene vix unum aut alterum collocasse, Plin. ep. – m. apud u. Akk., apud eos contendit falsa esse delata, Nep. Them. 7, 2. – m. pro u. Abl., illud alterum pro me maioribusque meis contendere ausim, nihil nos, quod incommodum plebi esset, scientes fecisse, Liv. 6, 40, 5. – in der Parenthese ganz absol., ut Asclepiades contendit, Cels. 1. praef. p. 3, 28 D.
    3) (als v. intr.) sich ausdehnen, sich erstrecken, von Ortl. usw., haec patulum vallis contendit in orbem, Calp. ecl. 7, 30 (al. concedit): Cappadocum gens usque ad Cyrresticam eius regionem parte suā, quae vocatur Cataonia, contendit, Plin. 6, 24.
    B) insbes., einem andern gegenüber sich anstrengen, 1) intr. od. mit allg. Acc. = als Gegner sich jmdm. gegenüber anstrengen obzusiegen, mit jmd. sich messen, sich in einen Streit (Wettstreit) einlassen, anbinden, streiten (sich herumstreiten), kämpfen, gegen jmd. od. etw. ankämpfen, bei Ang. womit? mit Abl.; bei Ang. mit wem? m. cum u. Abl., od. m. inter u. Akk., od. poet. m. bl. Dat.; bei Ang.
    ————
    gegen wen? mit contra od. adversus u. Akk.; bei Ang. wofür? m. pro u. Abl.; bei Ang. worüber? m. de u. Abl.; bei Ang. weswegen? m. propter u. Akk., a) v. eig. Kampfe, inimicā mente, Nep.: magis virtute quam dolo, Caes.: proelio, Caes. – cum barbaro, Nep.: cum victore, Hor. u. Caes., v. Gladiator, Plin. ep.: proelio uno cum Latino Volscoque, Liv.: parvulis proeliis cum nostris, Caes.: semel atque iterum armis cum alqo, Caes.: summis copiis cum alqo, Caes.: cum magnis legionibus parvā manu, Sall.: cum Sequanis bello, Caes.: u. (unpers.) proelio equestri inter duas acies contendebatur, Caes. – c. contra alcis copias, Auct. b. Afr.: contra Paridem, Verg.: contra populum Rom. armis, Caes.: contra saevum monstrum, Catull. – se didicisse adversus vires hostium, non adversus calamitates contendere, Iustin. – c. pro vitulis contra leones (v. Stieren), Cic. – c. de regno aequo Marte, Curt. – b) v. Wettkampfe im Ringen, Laufen usw., quoad stans complecti posset atque contendere, Nep. – inter coaequales c. aut equo aut cursu aut viribus, Iustin. – c. rapido cursu, Verg.: cum alqo c. pedibus, Ov. – poet. m. Dat. (s. Passerat. Prop. 1, 7, 3), quid enim contendat hirundo cygnis? Lucr.: c. Homero, Prop.: c. Latio, Claud. – c) v. polit. Wettkampf, Kampf, c. cum alqo od. inter se de principatu, Nep. u. Caes.: cum alqo de honore regni, Nep.: de potentatu inter se multos annos, Caes.: gratiā cum libenter pro
    ————
    homine sibi coniunctissimo, tum acriter contra factionem et potentiam paucorum, Hirt. b. G. – d) v. Kampfe mit Worten usw., sich messen, sich streiten, sich herumstreiten, rechten, es durchzusetzen suchen, cum Libone de mittendis legatis contendisse, Caes.: quodsi duriorem te eius miserae et afflictae fortunae praebes, non contendam ego adversus te, Anton. in Cic. ep.: m. allg. Acc. zur Ang. worüber? nec cum Appio, transactā re, quod contenderent (worüber sie Streit anfangen konnten) fuit, Liv. – bes. gerichtlich, c. inimicissime atque infestissime, Cic.: vulgari et pervagatā declamatione, Cic.: u. (unpers.) si contra verbis et litteris et, ut dici solet, summo iure contenditur, Cic. – c. cum alqo iurgio, Cic.: cum alqo interdicto, Cic.: cum alqo sacramento, s. sacramentum. – translatio non habet quaestionem, de qua contendit orator, sed propter quam contendit, Quint. – c. de bonis alcis, Val. Max.: u. (unpers.) de his lite contenditur, Quint. – cum improbissimis heredibus de paternis bonis c. apud centum viros, Val. Max. – m. allg. Acc. zur Ang. worin? tamenne vereris, ut possis haec contra Hortensium contendere? dich auch darin mit H. messen? Cic. Quinct. 78. – e) v. Wetteifer im Bieten, wetteifern, um die Wette bieten, is liceri non destitit; illi, quoad videbatur ferri aliquo modo posse, contenderunt, Cic. Verr. 3, 99. – f) von jedem Sich- Messen mit phys. od. geistigen Kräften, neque inter
    ————
    se contendant viribus (animae), Lucr.: c. contra vim gravitatemque morbi, Cic.: patĕre igitur rationem meam cum tua ratione contendere (sich messen), Cic.: quis enim erat qui non videret humilitatem cum dignitate et amplitudine contendere? Cic. – m. allg. Acc., sic enim est faciendum, ut contra universam naturam nihil contendamus, in keiner Sache ankämpfen, Cic.
    2) zwei Dinge miteinander od. eine Sache mit einer andern zur Vergleichung sich messen lassen, vergleichen, ipsas causas, quae inter se confligunt, Cic.: leges, Cic.: vetera et praesentia, Tac. – m. cum u. Abl., quicquid tu contra dixeris, id cum defensione nostra contendito; ita facillime causa Sex. Roscii cum tua conferetur, Cic.: vitam suam Atticam cum istac rusticana, Caecil. com. fr.: annales nostros cum scriptura eorum, qui etc., Tac. – mit ad (an, gegen) u. Akk., vim suam ad maiestatem viri, Acc. tr. 648. – poet. m. bl. Dat. (wem? = mit), Aquinatem fucum Sidonio ostro, Hor.: se Frontoni, Auson.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > contendo

  • 4 contendo

    con-tendo, di, tum, 3, v. a. and n., to stretch, stretch out vigorously, to draw tight, strain.
    I.
    Lit. (rare and mostly poet.):

    arcum,

    Verg. A. 12, 815; Ov. M. 6, 286; id. R. Am. 435: tormenta, Sisen. ap. Non. p. 258, 27; Cic. Tusc. 2, 24, 57: muscipula, Lucil. ap. Non. p. 181, 31:

    tenacia vincla,

    Verg. G. 4, 412:

    ilia risu,

    Ov. A. A. 3, 285: pontem in alto, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 21 Müll. (Ann. v. 358 Vahl.):

    oculi contendunt se,

    Lucr. 4, 810.— Of stringed instruments, to tune by stretching the strings:

    ut in fidibus pluribus, si nulla earum ita contenta nervis sit, ut concentum servare possit,

    Cic. Fin. 4, 27, 75; cf. infra, P. a.—
    B.
    Meton.
    1.
    (Causa pro effectu.) Of weapons, to shoot, hurl, dart, throw:

    infensam hastam,

    Verg. A. 10, 521:

    tela,

    id. ib. 12, 815:

    sagittas nervo,

    Sil. 1, 323:

    telum aërias in auras,

    Verg. A. 5, 520. —
    2.
    Of places, neutr., to stretch, reach, extend:

    haec patulum vallis contendit in orbem,

    Calp. Ecl. 7, 30:

    Cappadocum gens usque ad Cyrresticam ejus regionem parte suā, quae vocatur Cataonia, contendit,

    Plin. 6, 8, 8, § 24.—
    II.
    Trop. (freq. in prose and poetry); act., to strain eagerly, to stretch, exert, to direct one's mental powers to something, to pursue or strive for earnestly; or neutr., to exert one's self, to strive zealously for something, etc.
    A.
    In gen.
    1.
    Act.
    (α).
    With acc.:

    magnum fortasse onus, verum tamen dignum, in quo omnis nervos aetatis industriaeque meae contenderem,

    Cic. Verr. 1, 12, 35; cf.:

    contendit omnis nervos Chrysippus, ut persuadeat, etc.,

    id. Fat. 10, 21:

    summas vires de palmā,

    Lucr. 4, 990:

    animum in curas,

    Ov. P. 1, 5, 11:

    quo se dira libido,

    Lucr. 4, 1043:

    tamen id sibi contendendum aut aliter non transducendum exercitum existimabat,

    Caes. B. G. 4, 17; cf.:

    id contendere et laborare, ne ea, etc.,

    id. ib. 1, 31; Cic. Verr. 2, 2, 21, § 52: et petere imperium populi et contendere honores, Varr. ap. Non. p. 259, 32.—
    (β).
    With inf., to exert one's self vigorously to do something, to apply one's self with zeal to, to go to:

    hunc locum duabus ex partibus oppugnare contendit,

    Caes. B. G. 5, 21:

    summā vi transcendere in hostium naves,

    id. ib. 3, 15:

    fugā salutem petere,

    id. ib. al.; Quint. 10, 1, 125:

    neque ego nunc hoc contendo... mutare animum, sed, etc.,

    Cic. Q. Fr. 1, 1, 13, § 38.—
    2.
    Neutr.:

    quantum coniti animo potes, quantum labore contendere... tantum fac ut efficias,

    Cic. Off. 3, 2, 6.— With ut:

    quántum potero voce contendam, ut populus hoc Romanus exaudiat,

    Cic. Lig. 3, 6; so,

    remis, ut eam partem insulae caperet,

    Caes. B. G. 5, 8 et saep.:

    contende quaeso atque elabora, ut, etc.,

    Cic. Q. Fr. 1, 1, 14, § 42.— Absol.:

    vociferarer et, quantum maxime possem, contenderem,

    Cic. Fl. 16, 38 al.:

    non possis oculo quantum contendere Lynceus (= collineare),

    to aim at, Hor. Ep. 1, 1, 28.—
    B.
    In partic.,
    1.
    To direct or bend one's course eagerly somewhere; or, neutr., to strive to get to a place, to seek to arrive at, to go, march, or journey hastily to, etc.
    a.
    Act.
    (α).
    With acc. (very rare):

    rectā plateā cursum suum,

    Plaut. Cist. 2, 1, 58:

    nocte unā tantum itineris,

    Cic. Rosc. Am. 34, 97.—
    (β).
    With inf. (freq.):

    Bibracte ire,

    Caes. B. G. 1, 23; so,

    ire cum his legionibus,

    id. ib. 1, 10:

    in Britanniam proficisci,

    id. ib. 4, 20:

    in provinciam reverti,

    id. ib. 3, 6 fin.:

    Dyrrhachium petere,

    Cic. Planc. 41, 97; cf.:

    proxima litora petere cursu,

    Verg. A. 1, 158; and:

    iter a Vibone Brundisium terrā petere,

    Cic. Planc. 40, 96 Wund.—
    b.
    Neutr. (so most freq.):

    in Italiam magnis itineribus,

    Caes. B. G. 1, 10; cf.:

    huc magnis itineribus,

    id. ib. 1, 38 fin.:

    huc magno cursu,

    id. ib. 3, 19:

    inde in Italiam,

    id. ib. 1, 33:

    in fines Sigambrorum,

    id. ib. 4, 18:

    in castra,

    id. ib. 4, 37:

    ex eo loco ad flumen,

    id. ib. 2, 9:

    ad Rhenum finesque Germanorum,

    id. ib. 1, 27 fin.:

    ad oppidum Noviodunum,

    id. ib. 2, 12:

    ad castra,

    id. ib. 2, 19 fin.; 3, 24 fin.:

    ad hostes,

    id. ib. 5, 9:

    ad Amanum,

    Cic. Att. 5, 20, 3: Tarentum ad Heraclidem Ponticum, Varr. ap. Non. p. 260, 19:

    Lacedaemonem,

    Nep. Cim. 3, 3:

    domum,

    Caes. B. G. 2, 24 fin. et saep.:

    ad ultimum animo,

    Cic. Mur. 31, 65; cf.:

    magna spectare atque ad ea rectis studiis contendere,

    id. Off. 2, 13, 44:

    ad summam laudem gloriamque maximis laboribus et periculis,

    id. Phil. 14, 12, 32:

    ad salutem,

    Caes. B. G. 3, 3 fin.
    2.
    ( Neutr.) To measure or try one's strength with, with weapons, by words, in action, etc.; to strive, dispute, fight, contend against, vie with; constr. with cum aliquo, contra or adversus aliquem, the dat., inter se, or absol.
    (α).
    Cum aliquo:

    neque post id tempus umquam summis nobiscum copiis hostes contenderunt,

    Caes. B. G. 5, 17 fin.; 1, 36:

    cum Sequanis bello,

    id. ib. 7, 67 fin.:

    cum eo armis,

    Cic. Att. 7, 9, 2:

    cum magnis legionibus parvā manu,

    Sall. C. 53, 3:

    cum barbaro,

    Nep. Con. 4, 3:

    cum victore,

    Hor. S. 1, 9, 42:

    mecum ingenio et arte,

    Prop. 2 (3), 24, 23 al.:

    cum eo de principatu,

    Nep. Arist. 1, 1; cf. id. Ages. 1, 4 al.:

    divitiis et sumptibus, non probitate neque industriā cum majoribus suis,

    Sall. J. 4, 7:

    humilitas cum dignitate et amplitudine,

    Cic. Rosc. Am. 47, 136.—So with acc. of neutr. pron.:

    tamenne vereris, ut possis haec contra Hortensium contendere?

    Cic. Quint. 25, 78.—
    (β).
    Contra aliquem:

    contra populum Romanum armis,

    Caes. B. G. 2, 13:

    tauri pro vitulis contra leones summā vi impetuque contendunt,

    Cic. Fin. 3, 20, 66:

    contra vim gravitatemque morbi,

    id. Phil. 9, 7, 15:

    nihil contra naturam universam,

    id. Off. 1, 31, 110; Cat. 64, 101.—
    * (γ).
    Adversus aliquem: non contendam ego adversus te, Anton. ap. Cic. Att. 14, 13, A, 2.—
    (δ).
    With dat. ( poet.):

    hirundo cycnis,

    Lucr. 3, 6:

    Homero,

    Prop. 1, 7, 3; 1, 14, 7:

    Pindaricis plectris,

    Stat. S. 1, 3, 101.—
    (ε).
    Inter se:

    hi cum tantopere de potentatu inter se multos annos contenderent,

    Caes. B. G. 1, 31, 4; 1, 5, 3:

    viribus inter se,

    Lucr. 3, 784.— Impers.:

    interim proelio equestri inter duas acies contendebatur,

    the contest was carried on, Caes. B. G. 2, 9.—
    (ζ).
    Absol.:

    proelio,

    Caes. B. G. 1, 48; 1, 50 fin.;

    3, 28 al.: magis virtute quam dolo,

    id. ib. 1, 13; Nep. Epam. 2, 5:

    translatio non habet quaestionem, de quā contendit orator, sed propter quam contendit,

    Quint. 3, 6, 72; cf. id. 6, 1, 50; 7, 9, 3 al.— Impers.:

    summo jure contenditur,

    Cic. Caecin. 23, 65:

    de his lite contenditur,

    Quint. 3, 4, 8:

    de personis judicatur, sed de rebus contenditur,

    id. 10, 5, 13.—
    * b.
    In auctions, to vie with in bidding, to bid against: is liceri non destitit;

    illi quoad videbatur ferri aliquo modo posse, contenderunt,

    Cic. Verr. 2, 3, 42, § 99.—
    3.
    ( Act.) To place together in comparison, to compare, contrast; constr. with cum, ad, the dat., or acc. only.
    (α).
    With cum: tuam iram contra cum ira Liberi, Naev. ap. Non. p. 259, 7; Caecil. ib. p. 259, 1:

    id cum defensione nostrā,

    Cic. Rosc. Am. 33, 93:

    rationem meam cum tuā ratione,

    id. N. D. 3, 4, 10; Tac. A. 4, 32 al.: suam vitam mecum, Licinius, Macer. ap. Non. p. 259, 3.—
    * (β).
    With ad: ut vim contendas tuam ad majestatem viri, Att. ap. Non. p. 259, 5 (Trag. Rel. v. 648 Rib.).—
    (γ).
    With dat.: Thestiadas Ledae, Lucil. ap. Non. p. 258, 30:

    vellera potantia Aquinatem fucum Sidonio ostro,

    Hor. Ep. 1, 10, 26; Aus. Grat. Act. 14 al.—
    (δ).
    With [p. 447] acc. only: anulum, Plaut. Fragm. ap. Non. p. 258, 29:

    ipsas causas, quae inter se confligunt,

    Cic. Cat. 2, 11, 25:

    leges,

    id. Inv. 2, 49, 145:

    suam quaeque nobilitatem, formam, opes,

    Tac. A. 12, 1:

    vetera et praesentia,

    id. ib. 13, 3.—
    4.
    ( Act.) To demand, ask, solicit, entreat, beg earnestly, to seek to gain:

    cum a me peteret et summe contenderet, ut suum propinquum defenderem,

    Cic. Quint. 24, 77:

    verecundius a te, si quae magna res mihi petenda esset, contenderem,

    id. Fam. 2, 6, 1; so,

    ab aliquo,

    id. Verr. 2, 2, 53, § 131; id. de Or. 1, 36, 166; id. Rosc. Am. 1, 4; id. Fam. 13, 7, 3; cf.:

    a magistris de proferendo die,

    id. ib. 12, 30, 5; id. Q. Fr. 3, 1, 5, § 15:

    ne quid contra aequitatem,

    id. Off. 2, 20, 71:

    omni opere, ut, etc.,

    Suet. Dom. 2:

    magno opere, ne, etc.,

    id. Aug. 27; id. Vit. 3:

    pertinaciter,

    id. Caes. 1.—
    5.
    ( Act.) To assert, affirm earnestly, to maintain or contend energetically.
    (α).
    With acc. and inf.:

    sic ego hoc contendo, me tibi ipsi adversario cujuscumque tribus rationem poposceris redditurum,

    Cic. Planc. 19, 48; id. Sest. 50, 107; id. Arch. 7, 15:

    apud eos contendit falsa esse delata,

    Nep. Them. 7, 2; id. Epam. 8, 1:

    illud pro me majoribusque meis contendere ausim, nihil nos... scientes fuisse,

    Liv. 6, 40, 5; Quint. prooem. § 11; 1, 2, 25; Suet. Calig. 15; id. Dom. 6; Lucr. 5, 1343; Cat. 44, 4; Ov. M. 2, 855; Hor. Ep. 1, 16, 37 al.—
    (β).
    Absol. (very rare):

    si manantia corpuscula iter claudunt, ut Asclepiades contendit,

    Cels. 1, praef. § 28.—Hence, contentus, a, um, P. a.
    A.
    Lit., stretched, strained, tense, tight:

    qui jam contento, jam laxo fune laborat,

    Hor. S. 2, 7, 20:

    acies oculorum,

    Lucr. 1, 325; cf.:

    contentis oculis prosequi aliquem,

    Suet. Tib. 7:

    contentis corporibus facilius feruntur onera (opp. remissa),

    Cic. Tusc. 2, 23, 54; cf.:

    contentā cervice trahunt plaustra (boves),

    Verg. G. 3, 536:

    Placideiani contento poplite miror Proelia,

    with the knee stiffly bent, Hor. S. 2, 7, 97.—
    B.
    Trop., eager, intent:

    contenta mens fuit in eā ratione,

    Lucr. 4, 965; cf. Ov. M. 15, 515:

    et contentā voce atrociter dicere et summissā leniter,

    Cic. Or. 17, 56:

    ad tribunatum contento studio cursuque veniamus,

    id. Sest. 6, 13.— Sup.:

    contentissimā voce clamitans,

    App. M. 4, p. 147.— Adv.: con-tentē, earnestly, with great exertion, vehemently:

    pro se dicere... mittere contentius,

    Cic. Tusc. 2, 24, 57; cf.:

    acriter atque contente pro suis decretis propugnare,

    Gell. 18, 1, 2:

    contentissime clamitare, App. Flor. n. 8: contentius ambulare,

    Cic. Tusc. 5, 34, 97:

    ornamentis iisdem uti fere licebit, alias contentius, alias summissius,

    id. de Or. 3, 55, 212:

    aliquid curiose atque contente lectitare,

    Gell. 3, 3, 1.

    Lewis & Short latin dictionary > contendo

  • 5 contendo

    con-tendo, tendī, tentum, ere
    1) натягивать (arcum V etc.); спускать ( sagittam nervo Sil); метать ( procul hastam V); стягивать ( vincla V)
    4) метить, целиться, тж. запускать ( telum aērias in auras V)
    5) протянуть, перекинуть ( pontem Hellesponto Enn)
    6)
    б) напрягать (summas vires Lcr; nervos Vr)
    7) сравнивать, сопоставлять (causas, quae inter se conflīgunt C; vetĕra et praesentia T; aliquem alicui, aliquid alicui rei H, Aus)
    8) напрячься, поднатужиться, направлять все свои усилия ( hunc locum oppugnare Cs)
    c. debet quam maxime possit, ut vincat C — он должен приложить величайшие усилия, чтобы победить
    c. animum in curas Oзаботиться
    9) спорить, соперничать, бороться, сражаться (cum aliquo, contra или adversus aliquem; тж. alicui и inter se)
    c. bello cum aliquo V — начать войну с кем-л.
    de aliquā re c. C, Q etc. — спорить о чём-л. (бороться за что-л.)
    summā ambitione contendi ab aliquo C — с величайшим упорством быть выпрашиваемым у кого-л.
    Domitianus omni ope contendit, ut ipse mitteretur Su — Домициан всячески настаивал на том, чтобы (против аланов) послали его самого
    11) утверждать, уверять, настаивать, твёрдо заявлять
    Themistocles apud ephoros contendit falsa his esse delata Nep — Фемистокл решительно заявил эфорам, что им доложили неверные сведения

    Латинско-русский словарь > contendo

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»